(ΥΠΟ †ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΚΙΑΔΟΠΟΥΛΟΥ)
_____Στις αρχές του 18ου αιώνα, γύρω στα 1708, ένας φτωχός ψαράς Αρταβάνης το επώνυμο από τον πόργο* του Ανεμομύλου της Κέρκυρας είχε ρίξει τα δίχτυα του για ψάρεμα στον ορμίσκο της Γαρίτσας. Όταν σήκωσε τα δίχτυα, ανάμεσα στα ψάρια που σπαρταρούσαν είδε κάτι παράξενο που τον έκανε να σαστίσει. Μαζί με τα ψάρια και τα φύκια είχε ψαρέψει και μια Παναγία. Η θεία μορφή της Θεοτόκου άτρωτη από τον χρόνο και αναλλοίωτη από την αλμύρα του υγρού στοιχείου διατηρούσε ζωηρά τα αρχικά χαρακτηριστικά της. Μόλις ο ψαράς συνήλθε έκαμε ευλαβικά το σταυρό του, σήκωσε την εικόνα, την ασπάστηκε και από καρδιάς ευχαρίστησε την Παρθένα που από όλους τους ψαράδες αξίωσε εκείνον να βγάλει από τον βυθό της θάλασσας τη Χάρη της, χωρίς να λογαριάσει τα πολλά του κρίματα.
_____Σε λίγο ολόκληρο το προάστιο της Γαρίτσας βρισκόταν σε συναγερμό. Σαν αστραπή μαθεύτηκε και στην πόλη κι όλος ο λαός συνάχθηκε στην Γαρίτσα για να πανηγυρίσει το θαύμα το τρανό της ευρέσεως της εικόνας της Παναγίας. Η εικόνα αρχικά τοποθετήθηκε στην Εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων όπου ήταν αδελφός ο Αρταβάνης. Όλος ο θρησκευόμενος λαός της Κέρκυρας επισκέφτηκε τότε την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου και απότισε φόρο ευγνωμοσύνης στη θαλασσοδαρμένη Μητέρα του Θεού.
_____Στο ερώτημα πώς βρέθηκε η εικόνα στη θάλασσα είναι δύσκολο να απαντήσουμε. Μονάχα ενδεχόμενο ναυάγιο είναι δυνατόν να δώσει κάποια εξήγηση στην απορία μας. Ακόμη δεν αποκλείεται και η περίπτωση να την έριξε επίτηδες στη θάλασσα κανένας ψαράς που κινδύνευε να πνιγεί από τρικυμία για να γαληνέψει το υγρό στοιχείο και να σωθεί. Και ας μη ξεχνάμε ότι τέτοιες αντιλήψεις επικρατούσαν στα χρόνια που παραπάνω σημειώσαμε. Γιατί αν πιστέψουμε ότι χέρι χριστιανικό επόντισε την εικόνα στην θάλασσα χωρίς λόγο, θα είναι πολύ τολμηρό.
_____Με την ανεύρεση της εικόνας της Θεοτόκου ανακουφίστηκαν αισθητά τα οικονομικά του Ναού που εκείνα τα χρόνια περνούσαν κρίση. Η εικόνα δεν έμεινε πολύ καιρό μέσα στο Ναό. Για να είναι προσιτή στον κόσμο οι Κουμέσιοι** κατασκεύασαν στο προαύλιο της Εκκλησιάς ένα μικρό προσκυνητάρι όπου ετοποθέτησαν την εικόνα. Έτσι οι διερχόμενοι ευσεβείς μαζί με τους ασπασμούς τους άφηναν και τον οβολό τους, και το λαδάκι τους ακόμη, για να μένει άσβεστο το καντηλάκι που έκαιε μπροστά στη Χάρη της.
_____Με τα έσοδα του μικρού προσκυνηταριού οι Κυβερνήτες της Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου πιεζόμενοι από τον Αρταβάνη κατασκεύασαν ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία Βλαχερνών. Η προτίμησή τους στην ονομασία της εκκλησούλας ήταν δικαιολογημένη. Όπως η Βλαχέρενα (Βάλε χέρι Παναγία μου) έσωσε κατ’ επανάληψη τη Βασιλεύουσα από τις επιδρομές των Περσών και των Αβάρων, έτσι και τώρα ή Παναγία έπρεπε να αναλάβει την προστασία του Προαστίου της Πόλεως Κερκύρας από τις επιδρομές των αλλοφύλων, αφού σε κάθε πολεμική επιχείρηση το γραφικό προάστιο πλήρωνε πάντα τα σπασμένα.
_____Αλλά και ένας άλλος λόγος ανάγκασε τούς κτήτορες να αφιερώσουν το ναΐσκο στην Παναγία Βλαχέρενα. Το καλοκαίρι του 1675 είχε ενσκήψει στην Κέρκυρα φοβερός λοιμός (θανατικό). Την αρρώστια μετέδωσαν τα ξένα καράβια που είχαν για αγκυροβόλια τους όρμους των δύο προαστίων Γαρίτσας και Μανδουκίου. Το θανατικό έπληξε, όπως ήταν φυσικό, τα προάστια, όπου οι ναυτικοί έρχονταν σε επαφές και συναλλαγές με τους κατοίκους. Η αρρώστια θέριζε δεκάδες την ήμερα και οι νεκροθάφτες δεν πρόφταναν να θάπτουν τους κτυπημένους από τη φοβερή μάστιγα συνανθρώπους τους. Λίγο ακόμη και ο πληθυσμός των δύο προαστίων θα εξαφανιζόταν.
_____Απελπισμένοι οι Γαριτσιώτες κατέφυγαν στη θρησκεία και με τις προσευχές τους ζητούσαν επίμονα την επέμβαση του Ουρανού. Έτσι την παραμονή της γιορτής της Βλαχέρενας 1 Ιουλίου και ενώ η αρρώστια βρισκόταν σε έξαρση, συγκεντρώθηκαν οι ευσεβείς κάτοικοι του όμορφου προαστίου της Γαρίτσας στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων και με ολονύκτιες προσευχές ικέτευαν την Παναγία να βάλει το χέρι της και να τους λύτρωση από τη μάστιγα. Εννοείται ότι και οι Μαντουκιώτες στην Παναγία είχαν καταφύγει για βοήθεια, και σ’ Αυτήν είχαν στηρίξει την πάσαν ελπίδα τους.
_____Η Παναγία έκαμε το θαύμα της. Μέσα σε λίγες μέρες ο φοβερός λοιμός εξαφανίστηκε. Για το εξαίσιο αυτό θαύμα της Θεομήτορος ο Προβλεπτής Θαλάσσης όρισε με θέσπισμά του χρονολογούμενο από 11 Ιουλίου 1675 να λιτανεύεται η εικόνα της Θεοτόκου από το Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων σ’ ολόκληρο το Προάστιο, να παρακολουθούν δε τη λιτάνευση και οι Αρχές της Πόλεως. Και η εικόνα αυτή που μέχρι σήμερα λιτανεύεται δεν άλλη από την Δημοσιάνα, του Προαστίου.
_____Κάθε τόπος εκείνα τα χρόνια είχε και την Παναγία Δημοσιάνα του, που λιτάνευε. Η εικόνα αυτή έχει πάντα δύο όψεις. Από τη μία μεριά εικονίζεται η Παναγία και από την άλλη ο Άγιος που τιμάται ο ναός που ανήκει. Μπροστά λοιπόν σ’ αυτή την εικόνα γονάτισαν οι χριστιανοί της Γαρίτσας εκείνη τη νύχτα και απηύθυναν τις προσευχές τους, αυτήν έβρεξαν με τα καυτά τους δάκρυα, σ’ αυτήν εκρέμασαν τα χρυσαφικά τους και μπροστά σ’ αυτήν έκαψαν τα κεράκια τους. Γι’ αυτό και παλαιότερα τη θαυματουργό εικόνα, μετά τη λιτανεία που τελείται στις 2 Ιουλίου, την επήγαιναν στο Ναό του Αγίου Νικολάου, όπου γίνονταν οι παρακλήσεις και ύστερα από 8 μέρες την μετακόμιζαν στην Εκκλησία της Βλαχέρενας.
_____Τώρα στα δύο παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου (Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος και Άγιος Αθανάσιος) προστέθηκε ακόμη ένα, η Βλαχέρενα. Με το πέρασμα όμως του χρόνου την πίστη των Κερκυραίων είχαν παγώσει τα υλιστικά συνθήματα της Γαλλικής Επαναστάσεως και η άμβλυνση αυτή της πίστεως είχε για τους ναούς οικονομικές επιπτώσεις. Έτσι ο κεντρικός ναός του Αγίου Νικολάου των Ξένων αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του σχετικά με την συντήρηση και λειτουργία των τριών μετοχίων του με αποτέλεσμα τα παρεκκλήσια αυτά να υφίστανται ανυπεράσπιστα του χρόνου την αμείλικτη φθορά.
_____Στης αρχή οι κτήτορες του ναΐσκου της Βλαχέρενας απετέλεσαν τον πυρήνα της πρώτης αδελφότητος με τη διαφορά ότι η αδελφότητα αυτή δεν ασκούσε καμμιά διοίκηση, αφού την κηδεμονία του ναού τους είχαν αναλάβει οι κουμέσιοι του κεντρικού ναού. Αργότερα όμως με την πάροδο του χρόνου πολλοί Γαριτσιώτες και άλλοι νεοφερμένοι κάτοικοι του Προαστίου, ευλαβούμενοι τη Χάρη της έγιναν δεκτοί στη μικρή αδελφότητα με αποτέλεσμα ο αριθμός των οικογενειών να ξεπεράσει εκείνην του καθεδρικού ναού της Γαρίτσας.
_____Ένα έγγραφο που βρίσκεται στο Ιστορικό Αρχείο Κερκύρας με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1816 και με τίτλο «Έλεγχος των Αδελφών της Εκκλησίας Υ.Θ. Βλαχέρνας εις το Προάστειον Γαρίτζα» περιλαμβάνει 73 οικογένειες ανάμεσα στις όποιες ξεχωρίζουμε τις οικογένειες Παπαδάτου. Αγγελικοπούλου, Καρύδη, Γαγκάδη, Βραδή, Αρλιώτη, Μερκουρίου, Λούβρου, Σάββα, Στεριώτη, Κόκκαλη, Μουμούρη, Κρητικού, Πρίφτη, Μακρή, Λαζαροπούλου, Τζάκα, Κουρτελέση, Κουλούρη, Βενετσιάνου, Περούλη, Καννονά, Καρδακάρη κ. ά. Εννοείται ότι πολλά από τα επώνυμα αυτά δεν συναντώνται στη Γαρίτσα αλλά ανήκουν σε οικογένειες προερχόμενες από την ύπαιθρο και που είχαν εγκατασταθεί πρόσφατα στο Προάστιο.
_____Ένα άλλο έγγραφο από το αυτό Αρχείο χρονολογούμενο από 7 Αυγούστου 1793 μας πληροφορεί για την απελπιστική οικονομική κατάσταση που είχε περιέλθει σ’ αυτά τα χρόνια ο Ναός του Αγίου Νικολάου Γαρίτσας. Πρόκειται για ένα αντίγραφο πρακτικού συναθροίσεως της Αδελφότητος με αριθμό 238. Σ’ αυτή τη συνέλευση των αδελφών που σκοπό είχε την ανάδειξη νέων Κυβερνητών του Ναού ο υπεύθυνος της μπάκας (ταμίας) εκλαμπρότατος Βίκτωρας Γαγκάδης βρίσκει την ευκαιρία να γνωρίσει στους εκλέκτορες αδελφούς το οικονομικό αδιέξοδο που είχε περιέλθει ο ναός του Αγίου Νικολάου στα χρόνια που σημειώσαμε. Ένα απόσπασμα από το πρακτικό εκείνο θα μας βεβαιώσει δια του λόγου το αληθές. Το δημοσιεύω όπως ακριβώς είναι γραμμένο.
_____«Τιμηότατοι ἀδελφοί τῇ ἀγίᾳ μονῇ ταύτῃ ἐπειδὴ ἡ παροῦσα ἁγία Ἑκκλησία καθὼς εἶναι γνωστὸν τῆς τιμήας ἀδελφότητος ἀπὸ τοῦ χρόνου 1785 διὰ ταῖς ἀκαρπίαις τῶν εἰσοδιμάτων της, καὶ διὰ τὰ ἑστραορδηνάρια ἔξοδα ὅπου ἀναγκαῖος ἔγηναν νὰ μὴν ἐπερίσευσε καμιὰ ποσότητα διὰ νά μετριθῇ ἐμοῦ Βύκτωρος Γκαγκάδη ἐπάνω εἰς τὸ κρίδιτο ταῖς λιτραις 1789: σόλδια 8 ὅπου ἔχω νὰ λάβῳ διὰ ρέστο ἀπὸ τὰ ἰερὰ σοπραρίτζο ὅπου ἔχω κάμει διὰ εὐτρεπησμὸν τῆς Ἐκκλησίας ὡς περιέχει ἡ πάρτε πιασμένη ἀπὸ τούτην τὴν ἀδελφότητα 1788: 30 Ἰουλίου καὶ μὲ ὅλον ὅπου κατὰ τὴν αὐτὴν πάρτε ἔμελλε τὰ αὐτὰ ἱερὰ νὰ σώζονται εἰς χεῖρας μου ἕως τὴν πλερωμὴν τοῦ κρεδίτου μου, αὐτοθελίτος ἐγὼ διὰ εὐπρέπειαν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας καὶ τιμὴν τῆς Ἀδελφότητος, τὰ εἶχα δόση τοῦ πρόην Ἐφημερίου, καὶ τοῦ παρόντος διὰ νὰ τὰ βάνουν εἰς τὰς ἐπισήμους ἐωρτάς, τόσον διὰ τὴν παροῦσαν Ἐκκλησίαν ὅσον καὶ εἰς τὸ μετόχιον τῆς Θεοτόκου Βλαχαίρενας καθὼς εἶναι γνωστὸν εἰς ὅλους, διὰ τοῦτο μὴ ἡμπορώντας νὰ ὑποφέρω πλέον, διὰ ἄλλον ἐρχόμενον καιρὸν τὴν πλερομήν μου, ἀποφάσισα νὰ προβάλλω εἰς τὴν τιμίαν ἀδελφότητα τὴν παροῦσαν πάρτε μὲ τὴν ὁποίαν ζητώ νὰ δοθῆ ἡ ἐξουσία τῆς νέας πάγκας ὅτι εῖς πληρωμὴν τοῦ κρεδίτου μου νὰ μοῦ γενῆ ἡ τελεία ἀφρανκατζιὸν εἰς τὰ δύο σολιάτικα ὅπου χρονικός πλερόνω πρὸς τὴν ἰδίαν εκκλησίαν κλπ».
_____Η Οικονομική λοιπόν κρίση που εδοκίμαζε ο Ναός αυτός είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη εγκατάλειψη των μετοχίων. Έτσι για να προλάβουν την κατάρρευση του ναού Βλαχέρενας απεφάσισαν οι αδελφοί να αποσκιρτήσουν από την κεντρική διοίκηση και να αναλάβουν μόνοι τους την ευθύνη της διακυβερνήσεως της εκκλησίας τους. Πότε έγινε ο χωρισμός δεν μπορούμε με βεβαιότητα να προσδιορίσουμε. Δυνάμεθα όμως να θεωρήσουμε ως έτος ανεξαρτησίας το 1818.
_____Η ενέργεια φυσικά αυτή των αδελφών της Βλαχέρενας δεν δυσαρέστησε την διοικούσα Αδελφότητα, απεναντίας έγινε ευμενώς δεκτή, γιατί απαλλασσόταν ο ναός του αγίου Νικολάου από την ευθύνη της κηδεμονίας που τον είχε κυριολεκτικά χρεοκοπήσει.
_____Στα 1819 Φεβρουαρίου 14 οι Επίτροποι του Ναού της Βλαχέρενας συντάσσουν ένα επίσημο συμφωνητικό με ισχύν δημοσίου νοταρίου γράμματος, που αφορά τα καθήκοντα του υποψηφίου πρώτον εφημέριον του ναού. Αξίζει να το δημοσιεύσουμε γιατί ανάμεσα στ’ άλλα μαθαίνουμε και για τις συνθήκες του ιερατικού αξιώματος εκείνου του καιρού. Από σεβασμό προς το κείμενο το δημοσιεύουμε όπως ακριβώς είναι γραμμένο.
_____«= 1819 Δεκαυτά Φεβρουαρίου δεκατέσσαρες. Ε.Π. Κορυφούς=».
_____«Διὰ τοῦ παρόντος μερικοῦ Γράμματος ἔχων ἰσχὺν ὡς Δημόσιον Νοταρικόν. Οἱ παρόνταις Κύριοι Σπυρίδων Βίτζος Αναστάσιος Γιωργίτζης καὶ λογιώτατος Θεόδωρος Καρίδης ἀπὸ τὸ προάστειον της Γαρίτζας Ἐπίτροποι τῆς Ἁγίας Μονῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν Βλαχέρναις εἰς τὸ αὐτὸ προάστειον ἠνωμένοι ἁπὸ ἕνα μέρος, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ὁ μάρτυς παρών εύλαβέστατος ἱερεὺς Σπυρίδων Παλαιοχωρίτης ποτὲ Μαρίνου από χωρίον Ἀναπλάδαις ἐσυμφώνησαν ὅλος δι’ ὅλου, ὡς εἰς τὰ ακόλουθα ἄρθρα.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΠΡΩΤΟΝ: Οἱ ἄνω ρυθέντες Ἐπίτροποι δέχονται διὰ ἐφημέριον τῆς αὐτῆς ἁγίας Μονῆς τῶν ἀνωρυθέντα ἱερέαν Παλαιοχωρήτην διὰ ἕναν μόνον ὁλόκληρον χρόνον ὅστι θέλει ἀρχίση ἀπὸ πρώτην Μαρτίου χρόνου τρέχοντος.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ὁ προλεγόμενος ἱερεύς Παλαιοχωρίτης διὰ τὸν καιρὸν ὅλον ὅπου ἀναγραφή τὸ πρώτον ἄρθρον ὑπόσχεται νά ἱερουργῆ εἰς τὴν αὐτὴν ἅγιαν Μονήν, εἰς κάθε ἀκολουθείαν ὅπου ἡ Ἁγία Ἐκκλησία κελεύη, οὐδεμίαν ἀκολουθίαν ἐξερουμένην.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΤΡΙΤΟΝ: Διὰ τὸ ἔργον τοῦ δευτέρου ἄρθρου ὑπόσχεται ὁ αὐτὸς ἱερεὺς μὲ ὅλην τὴν φαμέλιαν του νὰ ἀναχωρήση ἀπὸ τὴν ἄνωθεν πατρίδα του καὶ νὰ ἔλθη να κατοικίση εἰς τὸ ἄνωθεν Προάστειον τῆς Γαρίτζας.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Οἱ ἄνωθεν ἐπίτροποι ὑπόσχονται νὰ δώσουν οἰκίαν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως καὶ τῆς φαμέλιας του δι’ ὅλον τὸν ἄνωθεν χρόνον ἕναν, διὰ τὸ ὁποῖον ἔργον αὐτοὶ θέλει ἐνοικιάσουν ἕνα χαμιλόσπιτον ἀναπληρώνοντας οἱ Ἐπίτροποι εἰς τὸν ἐνοίκιον.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ: Περιπλέον ὑπόσχωνται οἱ αὐτοὶ Ἐπίτροποι νὰ δίδουν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως διὰ μισθὸν τῆς αὐτῆς ἐφημερίας του κάθε μήνας τρεῖς ἀντετζικάδους τάλαρα ἑπτὰ καὶ ἥμιση ἀρχηνώντας νὰ δοθοῦν τὸ αὐτὸ τριμηνιαῖο μίσθωμα ἀπὸ τὴν πρώτη Μαρτίου παρόντος χρόνου καὶ ἔτζι ἀκολούθως ἕως τὸ τέλος τοῦ αὐτοῦ ἑνὸς χρόνου.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΕΚΤΟΝ: Εἰς προσθήκην τοῦ αὐτοῦ μισθώματος ἀπαφίνουν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως κάθε λάσο ὅπου ὁ ἐφημέριος τῆς αὐτῆς ἁγίας μονῆς νὰ ἡσὶν εἰς δικαίωμα νὰ λαμβάνη καθὼς ἐλάμβαναν οἱ προκάτοχοι ἐφημέριοι, ὅσον καὶ κάθε τυχερὸν ὅπου εἰς τὸ διάστημα τοῦ χρόνου ἤθελεν τύχη εἰς τὴν αυτὴν ἐφημερίαν, ἔξω δὲ ἀπὸ ἀφιέρωσαις ἄν ἀκολουθήσουν γενικῶς τόσον ἀπὸ ἔλαιον, θυμίαμα, κεριὰ, Ἱερὰ σκεύη καὶ ἄλλα τὰ ὁποῖα νὰ διαμένουν ὅλα τῶν Ἐπιτρόπων, καὶ ἀπὸ αὐτὰ νᾶ μὴ μετέχη ὁ ἄνωθεν ἱερεὺς.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ: Οἱ αὐτοὶ ἐπίτροποι θέλουν ἔχουν ἀπαροίτητον χρέος νά κρατοῦν εὐπρεπισμένην τὴν αὐτήν ἁγίαν μονὴν ἀπὸ κεριὰ, ἔλαιον, θυμίαμα καὶ ἄλλα, χωρὶς ἀπὸ αὐτὰ νὰ ἔχη τὴν φροντίδα ὁ Ἐφημέριος, ὅστις μόνον θέλει τὴν ἱερουργεὶ καθὼς ὁμιλεὶ τὸ ἄρθρον δεύτερον.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΟΓΔΟΟΝ: Τὰ ὅσο κεριὰ καὶ ἄλλα ταξήματα ὅπου την ἡμέραν τὴς πανηγήρεως τὴς ἰδίας ἁγίας μονῆς ἤθελε εὐλαβεῖς χριστιανοὶ προσφέρουν, νὰ μένουν ὅλα τῶν ἐπιτρόπων, μένοντας μόνον τοῦ ἐφημερίου τὰ ὅσα ἄσπρα, ἤτοι μονέδα συνάξη στὴν αὐτὴν πανήγυριν, τοῦ ὁποίου ἐφημερίου νὰ μνέσκουν καὶ αἱ τόρτζαις (μεγάλες λαμπάδες με τέσσερα κεριά εκάστη) ὅπου εἰς τὰ λείψανα τῶν ἐνοριτών τῆς ἰδίας ἐκκλησίας ἤθελε λάχουν.
_____Οὕτως συμφώνως ἔμειναν ἀκουσμένοι καὶ «ὑπόσχονται ἀμφότερα τὰ μέρη νὰ ἐνεργήσουν μ’ ὅλην τὴν ἀκρίβειαν καὶ ζήλον καὶ μὲ εἴδησιν τὴν εὐλάβειαν καὶ τιμὴν ὅπου ἠσὶν τῶν ὑποκειμενόντων καὶ ὅποιος εἰς τὰ αὐτὰ μέρη συμφωνούντων λιάζῃ από ἐκείναις ταὶς ὑποσχέσαις ἀναγεγραμμέναις, νὰ μνέσκη ἀνταποκρινόμενος μὲ τὰ ἀγαθά του πρὸς τὸ μέρος ὅπου ἤθελε μείνη ἀδικημένο. Καὶ ἀπὸ τὸ παρὸν γίνονται τρία ἀμφότερα ὑπογεγραμμένα εἰς τὰ μέρη ἤγουν Ἐπιτρόπους καὶ ἐφημέριος, ὅσον ἀπό δύο μάρτυρες διά τὸν Γεωργέτζη διὰ νὰ προσφέρουν ἕνα πρὸς τὸ Ἀρχεῖον τῆς Θρησκείας διὰ τὴν κύρωσίν του, και τ’ ἄλλα δύο διὰ νὰ βαστᾶ ἔνα τὸ κάθε μέρος.
_____Σπυρίδων Ἱερεὺς Παλαιωχορίτης βεβαιώνω
_____Σπῦρος Βῖτζος βεβαιώνω κλπ».
_____Σε λίγο ολόκληρο το προάστιο της Γαρίτσας βρισκόταν σε συναγερμό. Σαν αστραπή μαθεύτηκε και στην πόλη κι όλος ο λαός συνάχθηκε στην Γαρίτσα για να πανηγυρίσει το θαύμα το τρανό της ευρέσεως της εικόνας της Παναγίας. Η εικόνα αρχικά τοποθετήθηκε στην Εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων όπου ήταν αδελφός ο Αρταβάνης. Όλος ο θρησκευόμενος λαός της Κέρκυρας επισκέφτηκε τότε την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου και απότισε φόρο ευγνωμοσύνης στη θαλασσοδαρμένη Μητέρα του Θεού.
_____Στο ερώτημα πώς βρέθηκε η εικόνα στη θάλασσα είναι δύσκολο να απαντήσουμε. Μονάχα ενδεχόμενο ναυάγιο είναι δυνατόν να δώσει κάποια εξήγηση στην απορία μας. Ακόμη δεν αποκλείεται και η περίπτωση να την έριξε επίτηδες στη θάλασσα κανένας ψαράς που κινδύνευε να πνιγεί από τρικυμία για να γαληνέψει το υγρό στοιχείο και να σωθεί. Και ας μη ξεχνάμε ότι τέτοιες αντιλήψεις επικρατούσαν στα χρόνια που παραπάνω σημειώσαμε. Γιατί αν πιστέψουμε ότι χέρι χριστιανικό επόντισε την εικόνα στην θάλασσα χωρίς λόγο, θα είναι πολύ τολμηρό.
_____Με την ανεύρεση της εικόνας της Θεοτόκου ανακουφίστηκαν αισθητά τα οικονομικά του Ναού που εκείνα τα χρόνια περνούσαν κρίση. Η εικόνα δεν έμεινε πολύ καιρό μέσα στο Ναό. Για να είναι προσιτή στον κόσμο οι Κουμέσιοι** κατασκεύασαν στο προαύλιο της Εκκλησιάς ένα μικρό προσκυνητάρι όπου ετοποθέτησαν την εικόνα. Έτσι οι διερχόμενοι ευσεβείς μαζί με τους ασπασμούς τους άφηναν και τον οβολό τους, και το λαδάκι τους ακόμη, για να μένει άσβεστο το καντηλάκι που έκαιε μπροστά στη Χάρη της.
_____Με τα έσοδα του μικρού προσκυνηταριού οι Κυβερνήτες της Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου πιεζόμενοι από τον Αρταβάνη κατασκεύασαν ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία Βλαχερνών. Η προτίμησή τους στην ονομασία της εκκλησούλας ήταν δικαιολογημένη. Όπως η Βλαχέρενα (Βάλε χέρι Παναγία μου) έσωσε κατ’ επανάληψη τη Βασιλεύουσα από τις επιδρομές των Περσών και των Αβάρων, έτσι και τώρα ή Παναγία έπρεπε να αναλάβει την προστασία του Προαστίου της Πόλεως Κερκύρας από τις επιδρομές των αλλοφύλων, αφού σε κάθε πολεμική επιχείρηση το γραφικό προάστιο πλήρωνε πάντα τα σπασμένα.
_____Αλλά και ένας άλλος λόγος ανάγκασε τούς κτήτορες να αφιερώσουν το ναΐσκο στην Παναγία Βλαχέρενα. Το καλοκαίρι του 1675 είχε ενσκήψει στην Κέρκυρα φοβερός λοιμός (θανατικό). Την αρρώστια μετέδωσαν τα ξένα καράβια που είχαν για αγκυροβόλια τους όρμους των δύο προαστίων Γαρίτσας και Μανδουκίου. Το θανατικό έπληξε, όπως ήταν φυσικό, τα προάστια, όπου οι ναυτικοί έρχονταν σε επαφές και συναλλαγές με τους κατοίκους. Η αρρώστια θέριζε δεκάδες την ήμερα και οι νεκροθάφτες δεν πρόφταναν να θάπτουν τους κτυπημένους από τη φοβερή μάστιγα συνανθρώπους τους. Λίγο ακόμη και ο πληθυσμός των δύο προαστίων θα εξαφανιζόταν.
_____Απελπισμένοι οι Γαριτσιώτες κατέφυγαν στη θρησκεία και με τις προσευχές τους ζητούσαν επίμονα την επέμβαση του Ουρανού. Έτσι την παραμονή της γιορτής της Βλαχέρενας 1 Ιουλίου και ενώ η αρρώστια βρισκόταν σε έξαρση, συγκεντρώθηκαν οι ευσεβείς κάτοικοι του όμορφου προαστίου της Γαρίτσας στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων και με ολονύκτιες προσευχές ικέτευαν την Παναγία να βάλει το χέρι της και να τους λύτρωση από τη μάστιγα. Εννοείται ότι και οι Μαντουκιώτες στην Παναγία είχαν καταφύγει για βοήθεια, και σ’ Αυτήν είχαν στηρίξει την πάσαν ελπίδα τους.
_____Η Παναγία έκαμε το θαύμα της. Μέσα σε λίγες μέρες ο φοβερός λοιμός εξαφανίστηκε. Για το εξαίσιο αυτό θαύμα της Θεομήτορος ο Προβλεπτής Θαλάσσης όρισε με θέσπισμά του χρονολογούμενο από 11 Ιουλίου 1675 να λιτανεύεται η εικόνα της Θεοτόκου από το Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων σ’ ολόκληρο το Προάστιο, να παρακολουθούν δε τη λιτάνευση και οι Αρχές της Πόλεως. Και η εικόνα αυτή που μέχρι σήμερα λιτανεύεται δεν άλλη από την Δημοσιάνα, του Προαστίου.
_____Κάθε τόπος εκείνα τα χρόνια είχε και την Παναγία Δημοσιάνα του, που λιτάνευε. Η εικόνα αυτή έχει πάντα δύο όψεις. Από τη μία μεριά εικονίζεται η Παναγία και από την άλλη ο Άγιος που τιμάται ο ναός που ανήκει. Μπροστά λοιπόν σ’ αυτή την εικόνα γονάτισαν οι χριστιανοί της Γαρίτσας εκείνη τη νύχτα και απηύθυναν τις προσευχές τους, αυτήν έβρεξαν με τα καυτά τους δάκρυα, σ’ αυτήν εκρέμασαν τα χρυσαφικά τους και μπροστά σ’ αυτήν έκαψαν τα κεράκια τους. Γι’ αυτό και παλαιότερα τη θαυματουργό εικόνα, μετά τη λιτανεία που τελείται στις 2 Ιουλίου, την επήγαιναν στο Ναό του Αγίου Νικολάου, όπου γίνονταν οι παρακλήσεις και ύστερα από 8 μέρες την μετακόμιζαν στην Εκκλησία της Βλαχέρενας.
_____Τώρα στα δύο παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου (Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος και Άγιος Αθανάσιος) προστέθηκε ακόμη ένα, η Βλαχέρενα. Με το πέρασμα όμως του χρόνου την πίστη των Κερκυραίων είχαν παγώσει τα υλιστικά συνθήματα της Γαλλικής Επαναστάσεως και η άμβλυνση αυτή της πίστεως είχε για τους ναούς οικονομικές επιπτώσεις. Έτσι ο κεντρικός ναός του Αγίου Νικολάου των Ξένων αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του σχετικά με την συντήρηση και λειτουργία των τριών μετοχίων του με αποτέλεσμα τα παρεκκλήσια αυτά να υφίστανται ανυπεράσπιστα του χρόνου την αμείλικτη φθορά.
_____Στης αρχή οι κτήτορες του ναΐσκου της Βλαχέρενας απετέλεσαν τον πυρήνα της πρώτης αδελφότητος με τη διαφορά ότι η αδελφότητα αυτή δεν ασκούσε καμμιά διοίκηση, αφού την κηδεμονία του ναού τους είχαν αναλάβει οι κουμέσιοι του κεντρικού ναού. Αργότερα όμως με την πάροδο του χρόνου πολλοί Γαριτσιώτες και άλλοι νεοφερμένοι κάτοικοι του Προαστίου, ευλαβούμενοι τη Χάρη της έγιναν δεκτοί στη μικρή αδελφότητα με αποτέλεσμα ο αριθμός των οικογενειών να ξεπεράσει εκείνην του καθεδρικού ναού της Γαρίτσας.
_____Ένα έγγραφο που βρίσκεται στο Ιστορικό Αρχείο Κερκύρας με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1816 και με τίτλο «Έλεγχος των Αδελφών της Εκκλησίας Υ.Θ. Βλαχέρνας εις το Προάστειον Γαρίτζα» περιλαμβάνει 73 οικογένειες ανάμεσα στις όποιες ξεχωρίζουμε τις οικογένειες Παπαδάτου. Αγγελικοπούλου, Καρύδη, Γαγκάδη, Βραδή, Αρλιώτη, Μερκουρίου, Λούβρου, Σάββα, Στεριώτη, Κόκκαλη, Μουμούρη, Κρητικού, Πρίφτη, Μακρή, Λαζαροπούλου, Τζάκα, Κουρτελέση, Κουλούρη, Βενετσιάνου, Περούλη, Καννονά, Καρδακάρη κ. ά. Εννοείται ότι πολλά από τα επώνυμα αυτά δεν συναντώνται στη Γαρίτσα αλλά ανήκουν σε οικογένειες προερχόμενες από την ύπαιθρο και που είχαν εγκατασταθεί πρόσφατα στο Προάστιο.
_____Ένα άλλο έγγραφο από το αυτό Αρχείο χρονολογούμενο από 7 Αυγούστου 1793 μας πληροφορεί για την απελπιστική οικονομική κατάσταση που είχε περιέλθει σ’ αυτά τα χρόνια ο Ναός του Αγίου Νικολάου Γαρίτσας. Πρόκειται για ένα αντίγραφο πρακτικού συναθροίσεως της Αδελφότητος με αριθμό 238. Σ’ αυτή τη συνέλευση των αδελφών που σκοπό είχε την ανάδειξη νέων Κυβερνητών του Ναού ο υπεύθυνος της μπάκας (ταμίας) εκλαμπρότατος Βίκτωρας Γαγκάδης βρίσκει την ευκαιρία να γνωρίσει στους εκλέκτορες αδελφούς το οικονομικό αδιέξοδο που είχε περιέλθει ο ναός του Αγίου Νικολάου στα χρόνια που σημειώσαμε. Ένα απόσπασμα από το πρακτικό εκείνο θα μας βεβαιώσει δια του λόγου το αληθές. Το δημοσιεύω όπως ακριβώς είναι γραμμένο.
_____«Τιμηότατοι ἀδελφοί τῇ ἀγίᾳ μονῇ ταύτῃ ἐπειδὴ ἡ παροῦσα ἁγία Ἑκκλησία καθὼς εἶναι γνωστὸν τῆς τιμήας ἀδελφότητος ἀπὸ τοῦ χρόνου 1785 διὰ ταῖς ἀκαρπίαις τῶν εἰσοδιμάτων της, καὶ διὰ τὰ ἑστραορδηνάρια ἔξοδα ὅπου ἀναγκαῖος ἔγηναν νὰ μὴν ἐπερίσευσε καμιὰ ποσότητα διὰ νά μετριθῇ ἐμοῦ Βύκτωρος Γκαγκάδη ἐπάνω εἰς τὸ κρίδιτο ταῖς λιτραις 1789: σόλδια 8 ὅπου ἔχω νὰ λάβῳ διὰ ρέστο ἀπὸ τὰ ἰερὰ σοπραρίτζο ὅπου ἔχω κάμει διὰ εὐτρεπησμὸν τῆς Ἐκκλησίας ὡς περιέχει ἡ πάρτε πιασμένη ἀπὸ τούτην τὴν ἀδελφότητα 1788: 30 Ἰουλίου καὶ μὲ ὅλον ὅπου κατὰ τὴν αὐτὴν πάρτε ἔμελλε τὰ αὐτὰ ἱερὰ νὰ σώζονται εἰς χεῖρας μου ἕως τὴν πλερωμὴν τοῦ κρεδίτου μου, αὐτοθελίτος ἐγὼ διὰ εὐπρέπειαν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας καὶ τιμὴν τῆς Ἀδελφότητος, τὰ εἶχα δόση τοῦ πρόην Ἐφημερίου, καὶ τοῦ παρόντος διὰ νὰ τὰ βάνουν εἰς τὰς ἐπισήμους ἐωρτάς, τόσον διὰ τὴν παροῦσαν Ἐκκλησίαν ὅσον καὶ εἰς τὸ μετόχιον τῆς Θεοτόκου Βλαχαίρενας καθὼς εἶναι γνωστὸν εἰς ὅλους, διὰ τοῦτο μὴ ἡμπορώντας νὰ ὑποφέρω πλέον, διὰ ἄλλον ἐρχόμενον καιρὸν τὴν πλερομήν μου, ἀποφάσισα νὰ προβάλλω εἰς τὴν τιμίαν ἀδελφότητα τὴν παροῦσαν πάρτε μὲ τὴν ὁποίαν ζητώ νὰ δοθῆ ἡ ἐξουσία τῆς νέας πάγκας ὅτι εῖς πληρωμὴν τοῦ κρεδίτου μου νὰ μοῦ γενῆ ἡ τελεία ἀφρανκατζιὸν εἰς τὰ δύο σολιάτικα ὅπου χρονικός πλερόνω πρὸς τὴν ἰδίαν εκκλησίαν κλπ».
_____Η Οικονομική λοιπόν κρίση που εδοκίμαζε ο Ναός αυτός είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη εγκατάλειψη των μετοχίων. Έτσι για να προλάβουν την κατάρρευση του ναού Βλαχέρενας απεφάσισαν οι αδελφοί να αποσκιρτήσουν από την κεντρική διοίκηση και να αναλάβουν μόνοι τους την ευθύνη της διακυβερνήσεως της εκκλησίας τους. Πότε έγινε ο χωρισμός δεν μπορούμε με βεβαιότητα να προσδιορίσουμε. Δυνάμεθα όμως να θεωρήσουμε ως έτος ανεξαρτησίας το 1818.
_____Η ενέργεια φυσικά αυτή των αδελφών της Βλαχέρενας δεν δυσαρέστησε την διοικούσα Αδελφότητα, απεναντίας έγινε ευμενώς δεκτή, γιατί απαλλασσόταν ο ναός του αγίου Νικολάου από την ευθύνη της κηδεμονίας που τον είχε κυριολεκτικά χρεοκοπήσει.
_____Στα 1819 Φεβρουαρίου 14 οι Επίτροποι του Ναού της Βλαχέρενας συντάσσουν ένα επίσημο συμφωνητικό με ισχύν δημοσίου νοταρίου γράμματος, που αφορά τα καθήκοντα του υποψηφίου πρώτον εφημέριον του ναού. Αξίζει να το δημοσιεύσουμε γιατί ανάμεσα στ’ άλλα μαθαίνουμε και για τις συνθήκες του ιερατικού αξιώματος εκείνου του καιρού. Από σεβασμό προς το κείμενο το δημοσιεύουμε όπως ακριβώς είναι γραμμένο.
_____«= 1819 Δεκαυτά Φεβρουαρίου δεκατέσσαρες. Ε.Π. Κορυφούς=».
_____«Διὰ τοῦ παρόντος μερικοῦ Γράμματος ἔχων ἰσχὺν ὡς Δημόσιον Νοταρικόν. Οἱ παρόνταις Κύριοι Σπυρίδων Βίτζος Αναστάσιος Γιωργίτζης καὶ λογιώτατος Θεόδωρος Καρίδης ἀπὸ τὸ προάστειον της Γαρίτζας Ἐπίτροποι τῆς Ἁγίας Μονῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν Βλαχέρναις εἰς τὸ αὐτὸ προάστειον ἠνωμένοι ἁπὸ ἕνα μέρος, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ὁ μάρτυς παρών εύλαβέστατος ἱερεὺς Σπυρίδων Παλαιοχωρίτης ποτὲ Μαρίνου από χωρίον Ἀναπλάδαις ἐσυμφώνησαν ὅλος δι’ ὅλου, ὡς εἰς τὰ ακόλουθα ἄρθρα.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΠΡΩΤΟΝ: Οἱ ἄνω ρυθέντες Ἐπίτροποι δέχονται διὰ ἐφημέριον τῆς αὐτῆς ἁγίας Μονῆς τῶν ἀνωρυθέντα ἱερέαν Παλαιοχωρήτην διὰ ἕναν μόνον ὁλόκληρον χρόνον ὅστι θέλει ἀρχίση ἀπὸ πρώτην Μαρτίου χρόνου τρέχοντος.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ὁ προλεγόμενος ἱερεύς Παλαιοχωρίτης διὰ τὸν καιρὸν ὅλον ὅπου ἀναγραφή τὸ πρώτον ἄρθρον ὑπόσχεται νά ἱερουργῆ εἰς τὴν αὐτὴν ἅγιαν Μονήν, εἰς κάθε ἀκολουθείαν ὅπου ἡ Ἁγία Ἐκκλησία κελεύη, οὐδεμίαν ἀκολουθίαν ἐξερουμένην.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΤΡΙΤΟΝ: Διὰ τὸ ἔργον τοῦ δευτέρου ἄρθρου ὑπόσχεται ὁ αὐτὸς ἱερεὺς μὲ ὅλην τὴν φαμέλιαν του νὰ ἀναχωρήση ἀπὸ τὴν ἄνωθεν πατρίδα του καὶ νὰ ἔλθη να κατοικίση εἰς τὸ ἄνωθεν Προάστειον τῆς Γαρίτζας.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Οἱ ἄνωθεν ἐπίτροποι ὑπόσχονται νὰ δώσουν οἰκίαν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως καὶ τῆς φαμέλιας του δι’ ὅλον τὸν ἄνωθεν χρόνον ἕναν, διὰ τὸ ὁποῖον ἔργον αὐτοὶ θέλει ἐνοικιάσουν ἕνα χαμιλόσπιτον ἀναπληρώνοντας οἱ Ἐπίτροποι εἰς τὸν ἐνοίκιον.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ: Περιπλέον ὑπόσχωνται οἱ αὐτοὶ Ἐπίτροποι νὰ δίδουν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως διὰ μισθὸν τῆς αὐτῆς ἐφημερίας του κάθε μήνας τρεῖς ἀντετζικάδους τάλαρα ἑπτὰ καὶ ἥμιση ἀρχηνώντας νὰ δοθοῦν τὸ αὐτὸ τριμηνιαῖο μίσθωμα ἀπὸ τὴν πρώτη Μαρτίου παρόντος χρόνου καὶ ἔτζι ἀκολούθως ἕως τὸ τέλος τοῦ αὐτοῦ ἑνὸς χρόνου.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΕΚΤΟΝ: Εἰς προσθήκην τοῦ αὐτοῦ μισθώματος ἀπαφίνουν τοῦ αὐτοῦ Ἱερέως κάθε λάσο ὅπου ὁ ἐφημέριος τῆς αὐτῆς ἁγίας μονῆς νὰ ἡσὶν εἰς δικαίωμα νὰ λαμβάνη καθὼς ἐλάμβαναν οἱ προκάτοχοι ἐφημέριοι, ὅσον καὶ κάθε τυχερὸν ὅπου εἰς τὸ διάστημα τοῦ χρόνου ἤθελεν τύχη εἰς τὴν αυτὴν ἐφημερίαν, ἔξω δὲ ἀπὸ ἀφιέρωσαις ἄν ἀκολουθήσουν γενικῶς τόσον ἀπὸ ἔλαιον, θυμίαμα, κεριὰ, Ἱερὰ σκεύη καὶ ἄλλα τὰ ὁποῖα νὰ διαμένουν ὅλα τῶν Ἐπιτρόπων, καὶ ἀπὸ αὐτὰ νᾶ μὴ μετέχη ὁ ἄνωθεν ἱερεὺς.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ: Οἱ αὐτοὶ ἐπίτροποι θέλουν ἔχουν ἀπαροίτητον χρέος νά κρατοῦν εὐπρεπισμένην τὴν αὐτήν ἁγίαν μονὴν ἀπὸ κεριὰ, ἔλαιον, θυμίαμα καὶ ἄλλα, χωρὶς ἀπὸ αὐτὰ νὰ ἔχη τὴν φροντίδα ὁ Ἐφημέριος, ὅστις μόνον θέλει τὴν ἱερουργεὶ καθὼς ὁμιλεὶ τὸ ἄρθρον δεύτερον.
_____ΑΡΘΡΟΝ ΟΓΔΟΟΝ: Τὰ ὅσο κεριὰ καὶ ἄλλα ταξήματα ὅπου την ἡμέραν τὴς πανηγήρεως τὴς ἰδίας ἁγίας μονῆς ἤθελε εὐλαβεῖς χριστιανοὶ προσφέρουν, νὰ μένουν ὅλα τῶν ἐπιτρόπων, μένοντας μόνον τοῦ ἐφημερίου τὰ ὅσα ἄσπρα, ἤτοι μονέδα συνάξη στὴν αὐτὴν πανήγυριν, τοῦ ὁποίου ἐφημερίου νὰ μνέσκουν καὶ αἱ τόρτζαις (μεγάλες λαμπάδες με τέσσερα κεριά εκάστη) ὅπου εἰς τὰ λείψανα τῶν ἐνοριτών τῆς ἰδίας ἐκκλησίας ἤθελε λάχουν.
_____Οὕτως συμφώνως ἔμειναν ἀκουσμένοι καὶ «ὑπόσχονται ἀμφότερα τὰ μέρη νὰ ἐνεργήσουν μ’ ὅλην τὴν ἀκρίβειαν καὶ ζήλον καὶ μὲ εἴδησιν τὴν εὐλάβειαν καὶ τιμὴν ὅπου ἠσὶν τῶν ὑποκειμενόντων καὶ ὅποιος εἰς τὰ αὐτὰ μέρη συμφωνούντων λιάζῃ από ἐκείναις ταὶς ὑποσχέσαις ἀναγεγραμμέναις, νὰ μνέσκη ἀνταποκρινόμενος μὲ τὰ ἀγαθά του πρὸς τὸ μέρος ὅπου ἤθελε μείνη ἀδικημένο. Καὶ ἀπὸ τὸ παρὸν γίνονται τρία ἀμφότερα ὑπογεγραμμένα εἰς τὰ μέρη ἤγουν Ἐπιτρόπους καὶ ἐφημέριος, ὅσον ἀπό δύο μάρτυρες διά τὸν Γεωργέτζη διὰ νὰ προσφέρουν ἕνα πρὸς τὸ Ἀρχεῖον τῆς Θρησκείας διὰ τὴν κύρωσίν του, και τ’ ἄλλα δύο διὰ νὰ βαστᾶ ἔνα τὸ κάθε μέρος.
_____Σπυρίδων Ἱερεὺς Παλαιωχορίτης βεβαιώνω
_____Σπῦρος Βῖτζος βεβαιώνω κλπ».
_____Με την πάροδο του χρόνου τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Τα λόγια του Κυρίου «οἱ πρῶτοι ἔσονται ἔσχατοι καὶ οἱ ἔσχατοι πρῶτοι» βρήκαν την πλήρη εφαρμογή τους στους δύο όμορφους ναούς. Η ηλικιωμένη μητέρα παραχωρεί τη θέση της στη νεώτερή της θυγατέρα. Ο κεντρικός ναός του Αγίου Νικολάου των Ξένων, με τα πολλά μετόχια του, από προστάτης και κηδεμόνας γίνεται τώρα προστατευόμενος του ναού της Βλαχέρενας.
_____Η μικρή Αδελφότητα του νεόδμητου της Παναγίας ναού για να βελτίωση όσον γινόταν περισσότερο τα οικονομικά του, μια που ανέλαβε με την συγχώνευση των πατρονάτων του Αγ. Νικολάου και την ευθύνη της συντηρήσεως και λειτουργίας του πάλαι ποτέ καθεδρικού της Γαρίτσας ναού, δέχτηκε στους κόλπους της και την συντεχνία των αχθοφόρων της Ξυλείας, που ο αριθμός τους εκείνα τα χρόνια δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητος. Οι τελευταίοι είχαν πάρει το πράγμα στα ζεστά και με τις γενναίες τους συνδρομές έδωκαν ζωντάνια στο ναό.
_____Παρ’ όλες όμως τις ευσυνείδητες προσπάθειες των Κυβερνητών ο ναός εξακολουθούσε να παρουσιάζει ελλείψεις και λόγω των περιορισμένων του διαστάσεων δεν εκάλυπτε τις θρησκευτικές ανάγκες των τριών τώρα Αδελφοτήτων.
_____Για τη θεραπεία της τελευταίας αυτής ανάγκης, της διευρύνσεως δηλονότι του χώρου, απεφασίστηκε στις αρχές του αιώνος μας η ριζική ανοικοδόμηση του ναού. Επειδή όμως οι προσφορές των Αδελφών δεν επαρκούσαν, για την πραγματοποίηση του σχεδίου ήλθαν αρωγοί και όλοι οι Γαριτσιώτες.
_____Το μήκος του ναού, όπως έχει σήμερα ξεπερνάει τα 16 μέτρα, το δε πλάτος του μόλις φθάνει τα 6 μέτ. Ο κατασκευαστής του γύψινου τέμπλου είναι οπωσδήποτε επηρεασμένος από το τέμπλο του ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Πάντως πρόκειται για επιδέξιο τεχνίτη. Ολόκληρη την αγιογράφηση του ναού έκαμε ο γνωστός Κερκυραίος αγιογράφος Σαμαρτζής «ἀναλώμασιν» Ανδρέου Σάββα. Είναι όλες ιταλιώτικης τεχνοτροπίας. Οι παλαιές εικόνες ή κατεστράφηκαν ή μετεφέρθηκαν στον παραπλήσιο ναό του Αγίου Νικολάου. Από τις φορητές εικόνες που κοσμούν τους εσωτερικούς τοίχους ορισμένες εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, αν και δεν φαίνεται να έχουν μεγάλη αρχαιολογική αξία.
_____Η Παναγία που λιτανεύεται κάθε 2 Ιουλίου και στην όποια τιμάται ο Ναός δεν είναι άλλη από τη Δημοσιάνα του γραφικού Προαστίου και ανήκε στον ναό του Αγίου Νικολάου, γι’ αυτό και στην οπίσθια όψη της είναι ζωγραφισμένη η εικόνα του επισκόπου των Μυρέων. Η θαυματουργή αυτή εικόνα είναι τοποθετημένη στο δεξιό μέρος του Ιερού και έχει διαστάσεις 1X0,70 φέρει δε ασημένια κακότεχνη επένδυση, η οποία έγινε με έξοδα κάποιου προφανώς ενορίτη Βίτσου.
_____Η ιερά αυτή εικόνα την ημέρα της εορτής τοποθετείται σε θρόνο και λιτανεύεται επισήμως, παραμένει δε στο κέντρον του ναού ένα ολόκληρο οκταήμερο όπου, με μικρή τελετή φυλάσσεται στη θέση της.
_____Η μικρή Αδελφότητα του νεόδμητου της Παναγίας ναού για να βελτίωση όσον γινόταν περισσότερο τα οικονομικά του, μια που ανέλαβε με την συγχώνευση των πατρονάτων του Αγ. Νικολάου και την ευθύνη της συντηρήσεως και λειτουργίας του πάλαι ποτέ καθεδρικού της Γαρίτσας ναού, δέχτηκε στους κόλπους της και την συντεχνία των αχθοφόρων της Ξυλείας, που ο αριθμός τους εκείνα τα χρόνια δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητος. Οι τελευταίοι είχαν πάρει το πράγμα στα ζεστά και με τις γενναίες τους συνδρομές έδωκαν ζωντάνια στο ναό.
_____Παρ’ όλες όμως τις ευσυνείδητες προσπάθειες των Κυβερνητών ο ναός εξακολουθούσε να παρουσιάζει ελλείψεις και λόγω των περιορισμένων του διαστάσεων δεν εκάλυπτε τις θρησκευτικές ανάγκες των τριών τώρα Αδελφοτήτων.
_____Για τη θεραπεία της τελευταίας αυτής ανάγκης, της διευρύνσεως δηλονότι του χώρου, απεφασίστηκε στις αρχές του αιώνος μας η ριζική ανοικοδόμηση του ναού. Επειδή όμως οι προσφορές των Αδελφών δεν επαρκούσαν, για την πραγματοποίηση του σχεδίου ήλθαν αρωγοί και όλοι οι Γαριτσιώτες.
_____Το μήκος του ναού, όπως έχει σήμερα ξεπερνάει τα 16 μέτρα, το δε πλάτος του μόλις φθάνει τα 6 μέτ. Ο κατασκευαστής του γύψινου τέμπλου είναι οπωσδήποτε επηρεασμένος από το τέμπλο του ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Πάντως πρόκειται για επιδέξιο τεχνίτη. Ολόκληρη την αγιογράφηση του ναού έκαμε ο γνωστός Κερκυραίος αγιογράφος Σαμαρτζής «ἀναλώμασιν» Ανδρέου Σάββα. Είναι όλες ιταλιώτικης τεχνοτροπίας. Οι παλαιές εικόνες ή κατεστράφηκαν ή μετεφέρθηκαν στον παραπλήσιο ναό του Αγίου Νικολάου. Από τις φορητές εικόνες που κοσμούν τους εσωτερικούς τοίχους ορισμένες εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, αν και δεν φαίνεται να έχουν μεγάλη αρχαιολογική αξία.
_____Η Παναγία που λιτανεύεται κάθε 2 Ιουλίου και στην όποια τιμάται ο Ναός δεν είναι άλλη από τη Δημοσιάνα του γραφικού Προαστίου και ανήκε στον ναό του Αγίου Νικολάου, γι’ αυτό και στην οπίσθια όψη της είναι ζωγραφισμένη η εικόνα του επισκόπου των Μυρέων. Η θαυματουργή αυτή εικόνα είναι τοποθετημένη στο δεξιό μέρος του Ιερού και έχει διαστάσεις 1X0,70 φέρει δε ασημένια κακότεχνη επένδυση, η οποία έγινε με έξοδα κάποιου προφανώς ενορίτη Βίτσου.
_____Η ιερά αυτή εικόνα την ημέρα της εορτής τοποθετείται σε θρόνο και λιτανεύεται επισήμως, παραμένει δε στο κέντρον του ναού ένα ολόκληρο οκταήμερο όπου, με μικρή τελετή φυλάσσεται στη θέση της.
_____Μια όμως και μιλήσαμε για τη λιτανεία της 2 Ιουλίου αξίζει να δημοσιεύσουμε το Ενετικό διάταγμα που την καθιέρωσε:
_____Ἐν Κερκύρᾳ τῇ 11 Ιουλίου 1675
_____Ὁ Ἐκλαμπρώτατος καὶ Ἐξοχώτατος Γενικός Προβλεπτής Θαλάσσης κλπ.
_____Ἀκούσας ἀφ’ ἑνὸς τοὺς ἐντιμωτάτους κ.κ. Συνδίκους τῆς περιβλέπτου ταύτης Κοινότητος καὶ ἀφ’ έτερου κ. κ. Σπυρίδωνα και Ἰάκωβον ἀδελφούς Μπαρμπάτη αἰτουμένους ὅπως λιτανεύσωσιν ἐν τῷ προαστείῳ τῆς Γαρίτσας τὴν Εἰκόνα της Υ. Θ. ἐπωνομαζομένης Βλαχέραινας, εἰς ἐκτέλεσιν εὐχῆς καὶ ἀνταπόδοσιν χάριτος διὰ τὴν ἀπὸ λοιμοῦ ἀπαλλαγὴν τῶν κατοίκων.
_____Ἡ Α.Ε. ἀποφαίνεται ὅπως δοθῆ ἡ αἰτουμένη ἄδεια πρὸς τέλεσιν τῆς ὡς ἄνω λιτανείας, ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ κληθῆ ὅπως λάβη μέρος εἰς αυτὴν καὶ ὁ Σεβασμιώτατος Πρωτοπαπᾶς ὡς ἀρχηγὸς τοῦ Ἀνατολικοῦ δόγματος μετὰ τῶν διαφόρων αὐτοῦ ἀξιωματούχων. Καὶ ταῦτα πρὸς ἱκανοποίησιν ἀμφοτέρων τῶν μερῶν.
_____Ἀντώνιος Περιούλης Γεν. Προβλεπτής Θαλάσσης
_____Νατάλ Βαλτέριος Βοηθός της Α.Ε.
_____Ἐν Κερκύρᾳ τῇ 11 Ιουλίου 1675
_____Ὁ Ἐκλαμπρώτατος καὶ Ἐξοχώτατος Γενικός Προβλεπτής Θαλάσσης κλπ.
_____Ἀκούσας ἀφ’ ἑνὸς τοὺς ἐντιμωτάτους κ.κ. Συνδίκους τῆς περιβλέπτου ταύτης Κοινότητος καὶ ἀφ’ έτερου κ. κ. Σπυρίδωνα και Ἰάκωβον ἀδελφούς Μπαρμπάτη αἰτουμένους ὅπως λιτανεύσωσιν ἐν τῷ προαστείῳ τῆς Γαρίτσας τὴν Εἰκόνα της Υ. Θ. ἐπωνομαζομένης Βλαχέραινας, εἰς ἐκτέλεσιν εὐχῆς καὶ ἀνταπόδοσιν χάριτος διὰ τὴν ἀπὸ λοιμοῦ ἀπαλλαγὴν τῶν κατοίκων.
_____Ἡ Α.Ε. ἀποφαίνεται ὅπως δοθῆ ἡ αἰτουμένη ἄδεια πρὸς τέλεσιν τῆς ὡς ἄνω λιτανείας, ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ κληθῆ ὅπως λάβη μέρος εἰς αυτὴν καὶ ὁ Σεβασμιώτατος Πρωτοπαπᾶς ὡς ἀρχηγὸς τοῦ Ἀνατολικοῦ δόγματος μετὰ τῶν διαφόρων αὐτοῦ ἀξιωματούχων. Καὶ ταῦτα πρὸς ἱκανοποίησιν ἀμφοτέρων τῶν μερῶν.
_____Ἀντώνιος Περιούλης Γεν. Προβλεπτής Θαλάσσης
_____Νατάλ Βαλτέριος Βοηθός της Α.Ε.
(Μετάφρασις εκ του Ιταλικού)
*(σημ.: πόργος=προάστιο - από την ιταλική λέξη borgo)
**(σημ.: κουμέσιοι ή κουμέσοι: επίτροποι - από την ιταλική λέξη commesso. Οι ναοί διοικούνταν από ομάδα εκλεγμένων ατόμων που ονομάζονταν "κουμέσοι".)
(Για την ιστορία ολόκληρης της Εκκλησίας της Κέρκυρας βλέπετε ενδεικτικώς το σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα της Ι. Μητροπόλεως Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων.)
(Για την ιστορία ολόκληρης της Εκκλησίας της Κέρκυρας βλέπετε ενδεικτικώς το σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα της Ι. Μητροπόλεως Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων.)
